Ατενίζω

Το θέμα γνωστό, αν και δεν ήταν πάντα. Για την ακρίβεια πολύ πρόσφατα*, μόλις στις αρχές του 19^ου αιώνα, όταν με τη βοήθεια των αναπτυσσόμενων επιστημών οι εποχές των παγετώνων άρχισαν να ανιχνεύονται στην πορεία της ιστορίας του πλανήτη και το φαινόμενο του θερμοκηπίου αναγνωρίστηκε, οι υποθέσεις περί κλιματικής αλλαγής και συμμετοχής του ανθρώπινου παράγοντα σε αυτήν άρχισαν να διατυπώνονται όλο και πιο εμφατικά με περισσότερα επιχειρήματα και στοιχεία. Μέχρι σήμερα ωστόσο οι απόψεις παραμένουν διαφορετικές, συχνά αντιδιαμετρικά αντίθετες, και όσο παραμένει η απόσταση μεταξύ του ενός άκρου των «δεν υπάρχει χρόνος, σώστε τον πλανήτη τώρα» και του άλλου των «υπερβολές και αστήρικτες υποθέσεις, ο άνθρωπος δεν έχει καμία δύναμη να επηρρεάσει το κλίμα», τόσο και η σύγχυση μεγαλώνει. Θα μπορούσε εδώ να γίνει μια αναλυτική παρουσίαση του θέματος με παράθεση στατιστικών στοιχείων, γεγονότων και αποφάσεων, αφήνεται όμως η επίπονη αυτή εργασία στην ευχέρεια του ανήσυχου και φιλομαθή αναγνώστη να ολοκληρωθεί. Το ερώτημα που θα τεθεί εδώ σχετικά με την κλιματική κρίση (όπως ονομάζεται πλέον) και τη βαρύτητα της συμμετοχής του ανθρώπινου παράγοντα σε αυτήν είναι άλλο: είναι στ’ αλήθεια αυτό το διακύβευμα;

Η λύση έρχεται από τη φιλοσοφία και την απάντηση σε ένα φαινομενικά άσχετο ερώτημα, αυτό της Μαργαρίτας όταν η τελευταία, απευθυνόμενη στον δόκτωρα Φάουστ του Γκαίτε τον ρώτησε αν πιστεύει στον Θεό. Κι αυτός αποκρίθηκε: «Ποιος θα τολμήσει να ειπεί πιστεύω στον Θεό; Και ποιος θα τολμήσει να ειπεί δεν πιστεύω στον Θεό;». Αρνείται λοιπόν ο Δρ. Φάουστ να απαντήσει μονολεκτικά στο ερώτημα γιατί, πολύ απλά, πιστεύει ότι δεν είναι αυτό το σωστό ερώτημα. Οι άνθρωποι ανέκαθεν διαφωνούν, διεξάγουν έως και πολέμους για την ύπαρξη ή μη του Θεού (τους) αλλά, πριν από αυτό, δεν έχουν κάνει την απαραίτητη διαδρομή για να τον πλησιάσουν, αν όχι να τον ανακαλύψουν. Τι αξία αλήθεια έχει η συζήτηση περί ύπαρξης Θεού π.χ. ανάμεσα σε δύο ανθρώπους από τους οποίους ο ένας ενδιαφέρεται στην καθημερινή του ζωή πώς να συσσωρεύει πλούτο και ο άλλος πώς να εξαπατά τον συνεργάτη του; Ή ανάμεσα σε άλλους που επιλέγουν συνειδητά την άνετη ζωή, το κυνήγι των μικρών ή μεγάλων απολαύσεων, τη φροντίδα περισσότερο του εαυτού τους ή και των δικών τους ανθρώπων, και λιγότερο του πλησίον; Αλλά και τι αξία έχει η απόρριψη της ύπαρξής του από κάποιον που ζητά αποδείξεις γι’ αυτήν χωρίς να συνειδητοποιεί ότι την ίδια του τη θέση αδυνατεί να αποδείξει; Και όλα τα παραπάνω, για όποιον εντρυφήσει στις διδασκαλίες των απανταχού θρησκειών και φιλοσοφικών συστημάτων, δεν είναι παρά μόνο η αρχή ενός γεμάτου δυσκολίες και αγκάθια ανηφορικού δρόμου (ας αναρωτηθούμε αν θα αντιδράσουμε με αισθήματα κατάφασης ή δυσπιστία όταν συναντήσουμε κάποιον που έχει δύο χιτώνες και θα δώσει τον ένα).

Το μεγάλο ερώτημα δεν μπορεί να απαντηθεί αν προηγουμένως δεν γίνει η προσπάθεια για προσέγγιση των μικρών: ωφελούν στην καθημερινότητά μου οι πράξεις μου και άλλους, γίνομαι χρήσιμος ή δρω με ωφελιμιστικά κίνητρα; Είμαι δίκαιος ή η κρίση μου επηρρεάζεται από τη συμμετοχή μου στην περίσταση; Επιζητώ την αλήθεια ή μπορεί και να την κρύψω αν με εκθέτει; Παραδέχομαι τα λάθη μου; Δίνω το σωστό παράδειγμα και στους γύρω μου; Νιώθω ευγνωμοσύνη προς αυτά που μου έχουν δοθεί, αυτά που απολαμβάνω, την υγεία μου ή συνειδητοποιώ την αξία τους όταν τα χάσω; Νιώθω πραγματικά ενσυναίσθηση και συμπόνοια προς κάποιον στερούμενος κάτι που θα μου κοστίσει χρήματα, χρόνο, ένα αγαπημένο μου αντικείμενο ή η βοήθειά μου θα περιοριστεί μέχρι το σημείο που να μην ξεβολευτώ; Προσπαθώ να βελτιωθώ καθημερινά ως επαγγελματίας, ως οδηγός, ως σύντροφος, ως γονέας, ως άνθρωπος; Αγαπώ πραγματικά;

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα που ζητούν απάντηση στην πορεία του καθενός προς την εξέλιξή του, την ανακάλυψη του εαυτού του και του Θεού μέσα του. Όποιοι λεονταρισμοί για την υπεράσπιση των πιστεύω μας δεν έχουν καμία αξία, αφού δεν είναι συμβατοί όταν εμείς οι ίδιοι είμαστε ασυνεπείς προς αυτά αλλά και δεν έχουν θέση στην ψυχή και τη συμπεριφορά όσων έχουν ήδη ξεκινήσει τον ανηφορικό δρόμο.

Το ίδιο ανούσιο λοιπόν είναι και το debate σχετικά με την κλιματική κρίση ανάμεσα σε όσους προσκολλώνται στο μεγάλο ερώτημα της πραγματικής εμπλοκής του ανθρώπου σε αυτήν αλλά δεν έχουν προηγουμένως πιέσει τον εαυτό τους να δώσει απάντηση στην πράξη της καθημερινότητάς του σε όλα τα μικρά ερωτήματα: Εφαρμόζω το τρίπτυχο ανακύκλωση – επαναχρησιμοποίηση – μείωση όγκου απορριμμάτων; Είμαι φειδωλός στη χρήση νερού και ρεύματος με τη χρήση οικονομικότερων (και συνήθως ακριβότερων) συσκευών; Υπολογίζω στα ψώνια και το μαγείρεμα την ποσότητα φαγητού που χρειάζομαι; Διαβάζω τα περιεχόμενα των προϊόντων ώστε να αποφεύγω όσα περιέχουν τοξικά υλικά για το περιβάλλον; Χρησιμοποιώ εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης; Ελέγχω την καταλληλότητα του οχήματός μου ως προς τα παραγόμενα καυσαέρια; Και ακόμα: ενεργοποιούμαι να ελέγχω αν το σύστημα λειτουργεί πάνω από μένα; Ενδιαφέρομαι για εναλλακτικές λύσεις στα είδη ξυλείας, ρουχισμού; Έχω κάνει ποτέ μου δενδροφύτευση; Μαζεύω τα σκουπίδια από τον δρόμο; Γνωρίζω τι είναι το οικολογικό αποτύπωμα;

Αυτά και πολλά άλλα που με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορούν να οδηγήσουν τον καθένα μας να εκπλαγεί για το πόσο επιβλαβής είναι ο ίδιος για το περιβάλλον και να συνειδητοποιήσει τι πραγματικές θυσίες χρόνου και χρήματος απαιτεί μια καθημερινότητα με αίσθηση ατομικής ευθύνης και οικολογική συνείδηση. Καθημερινότητα ουσιαστικά ασύμβατη με τον σύγχρονο τρόπο ζωής που, αντί να διδάσκει την προσφορά χρόνου και χρήματος προς βελτίωση της ποιότητας ζωής απεναντίας θεοποιεί τη συσσώρευσή τους.

Μπροστά στα παραπάνω «μικρά» αναπάντητα ερωτήματα, το «μεγάλο» της ύπαρξης της κλιματικής κρίσης φαντάζει τώρα αμελητέο. Η διαδρομή για να φτάσουμε έως αυτό είναι τόσο μακρά και δύσκολη, θα μας φέρει αντιμέτωπους με αναρίθμητες καθημερινές αποφάσεις, θα μας κάνει να αναρωτηθούμε και, τελικά, να αλλάξουμε. Να αλλάξουμε όχι απλά ως προς τη στάση μας προς το περιβάλλον αλλά και συμπεριφορά, νοοτροπία, τρόπο ζωής. Η διαδρομή αυτή θα μας φέρει αντιμέτωπους τελικά με τον μοναδικό μας αντίπαλο, τον ίδιο μας τον εαυτό. Και θα μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτό που κινδυνεύει από εμάς δεν είναι ο πλανήτης – το σίγουρο είναι ότι αυτός θα συνεχίσει να υπάρχει και χωρίς εμάς, αλλά ο άνθρωπος. Στο χέρι μας είναι να νικήσουμε.

* Σύμφωνα με μια συχνή παρομοίωση βασισμένη στα στοιχεία της ανθρωπολογίας – παλαιοντολογίας, αν η μέχρι σήμερα διάρκεια ζωής του ανθρώπινου είδους στον πλανήτη (ξεκινώντας από την εμφάνιση του homo sapiens – του ”σοφού” ανθρώπου) παραλληλιστεί με 24 ώρες του συστήματος μέτρησης του χρόνου, τότε οι πυραμίδες της Αιγύπτου χτίζονταν 21 λεπτά πριν, η περίοδος της κλασικής Ελλάδας διαδραματίστηκε πριν από περίπου 3,5 λεπτά ενώ η βιομηχανική επανάσταση συνέβη μόλις πριν 17 δευτερόλεπτα. Αν κάνουμε τους υπολογισμούς μας σύμφωνα με την ιστορία της γης δε, τότε το είδος μας δε ζει παρά ελάχιστα δευτερόλεπτα.

*Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα το atenizo.eu.